Atatürk’ün Yetişmesi ve Öğretmenleri


Atatürk’ün kişiliğinin oluşmasında O’nu yetiştiren öğretmenlerin önemli bir payı vardır.


Bu öğretmenler, Atatürk’ün öğretmenleri olmalarının yanında, bazıları o dönem için çok yeni fikirler ortaya atmışlar, pedagojide yeni uygulamalara girişmişlerdir. Bu nedenlerle, onlar da Türk eğitim tarihinde önemli bir yer tutarlar.


Atatürk, Eylül 1924’te Samsun’da öğretmenlere hitaben yaptığı bir konuşmada “ilham ve kuvvetini” geniş ölçüde Askerî Rüştiyedeki Fransızca öğretmeni Nakiyüddin Beyden aldığını söylemiş ve Mutlakiyet dönemi ve o dönemin öğretmenleri için şu değerlendirmeyi yapmıştır:


“Gerçi biz, belki burada bulunanlardan kâffesi (tümü) dünyaya geldiğimiz zaman bu topraklar üzerinde yaşayanlarla beraber kahhar (kahredici, öldürücü) bir istibdadın (zulüm ve baskı yönetimi) pençesi içinde idik. Ağızlar kilitlenmiş gibi idi. Muallimler, mürebbiler yalnız bir noktayı dimağlara yerleştirmeye mecbur tutulmakta idi: Benliğini, her şeyini unutarak bir heyulaya (hayale) boyun eğmek, onun kölesi olmak. Bununla beraber tahattur etmek (hatırlamak) lâzımdır ki, o tazyik (baskı) altında dahi, bizi bugün için yetiştirmeye çalışan hakikî ve fedakâr muallimler, mürebbiler eksik değildi. Onların bize verdiği feyiz (bilim) elbette esersiz (sonuçsuz, ürünsüz) kalmamıştır. Şimdi burada bir zat-ı âliye (yüce, saygıdeğer bir kişiye) tesadüf ettim. O benim Rüştiye birinci sınıfında muallimim idi. Bana henüz iptidaî şeyler öğretirken istikbal (gelecek) için ilk fikirleri de vermişti.“


Atatürk, mesleğinde başarılı, mesleğin gerektirdiği özellikleri taşıyan öğretmenlere sahip olmuştur ki bu kendisi ve Türk milleti için büyük bir mutluluktur. Öğretmenleri O’nu çok değişik biçimlerde etkilemiş, O’na çok yararlı bir rehberlik yapmışlardır:


Şemsi Efendi: Atatürk’ün ilk öğretmenidir. Eğitim tarihimizde yeni pedagojik yöntem ve uygulamaları ilk deneyenlerdendir. Öğrencileri, bir üst düzeyde okul olan Rüştiyedeki öğrencilerden daha bilgili yetişiyorlardı. Atatürk’ün dinde bağnazlığa karşı görüşlerinde, yenilikçi fikirlerinde, disiplin duygularının gelişmesinde Şemsi Efendinin öğretim ve uygulamalarının şüphesiz payı vardır.


Yüzbaşı Mustafa Bey: Atatürk’ün, Selanik Askerî Rüştiyesinde Matematik öğretmenidir. Öğrencisinin yeteneklerini sezip O’na Kemal adını takmıştır. Bu şekilde O’nun kendisinden ve arkadaşlarından farklı ve üstün durumunu tesbit etmiş, O’na, daha iyiye, daha güzele doğru gitmek için sürekli bir teşvik nedeni sağlamıştır. Bu çok önemli tarihî olayı, Mustafa Kemal Atatürk’ü sürekli, daha büyük başarı ve faziletler peşinde koşmaya iten bir destek olarak değerlendirmek gerekir.


Yüzbaşı Nakiyüddin Bey: Askerî Rüştiyede Fransızca öğretmenidir ve Atatürk’e “geleceğe ilişkin ilk fikirleri” vermiştir.


Mehmet Asım Efendi: Manastır Askerî İdadisinde Kitabet öğretmenidir ve öğrencisinin askerliğe biraz ters düşen edebiyata fazla kapılmasını engellemiştir.


Topçu Kolağası Mehmet Tevfik Bey: Askerî İdadîde Tarih öğretmenidir ve Atatürk’te tarih sevgisi oluşturmuş, O’na tarih alanında yeni ufuklar açmıştır.


Harp Okulundaki başlıca öğretmenleri şunlardır: Fransızca öğretmeni Necip Asım Bey, Talim öğretmeni Rahmi Paşa ve onun maiyetindeki Yüzbaşı Naci Bey.


Harp Akademisindeki başlıca öğretmenleri de şunlardır: Eski Osmanlı Seferleri öğretmeni Ahmet Muhtar Paşa, Napoleon Savaşları öğretmeni Kurmay Binbaşı Refik Bey, Yüksek Matematik öğretmeni Kurmay Yarbay Macit Bey, Tabiye öğretmeni Kurmay Yarbay Nuri Bey...


Harp Okulu ve Akademisindeki öğretmenleri Atatürk’ün özellikle askerlik bilgilerini genişletmesinde etkili olmuşlardır.


Atatürk’ün yetişmesinde, onun özellikle Türkçü görüşlerinin gelişmesinde Namık Kemal, Ziya Gökalp, Tevfik Fikret, Mehmet Emin Yurdakul’un da, ayrıca okuduğu kitapların da etkisi olmuştur.

Atatürk İlkeleri






Cumhuriyetçilik:

Batı dillerinde cumhuriyetin karşılığı, ulusun kendisini yönetmesidir. Cumhuriyete hayat veren damarların başında ise demokrasi geliyor. Gerçek cumhuriyet rejimlerinde sistemin demokrasi ile olan ilişkisi çok önemlidir. Çünkü iç ve dış tehlikelere karşı cumhuriyet kendisini, demokrasinin gerekleri içinde koruyacaktır. Bunun dışına çıkılırsa; demokrasi ile cumhuriyet arasında kopukluk başlar. Eğer böyle olursa en büyük zararı cumhuriyetin yine kendisi görecektir.

Demokrasiyi benimsemiş siyasî rejimlerde, özgürlüklerin kullanılma alanları demokrasinin kuralları ile sınırlandırılmıştır. Cumhuriyet rejiminde kimsenin sınırsız hak ve hukuku yoktur. Çünkü demokrasilerde; kişilerin, dolayısıyla, toplumların özgürlükleri, hukuk yolu ile güvence altına alınmıştır. Bunların sınırları da adaletin kalemi ile çizilmiştir.

29 Ekim 1923'te ilân edilen cumhuriyetin alt yapısını Atatürk aşama aşama nasıl hazırlamıştı? Cumhuriyet, lâik bir sistem üzerinde kurulacaktı. Yani cumhuriyet idaresinde ne halifeye ne de onun kalıntılarına yer vardı.

Cumhuriyeti adaletli bir hukuk sistemi koruyacaktı. Cumhuriyetin genç kuşakları çağ dışı kişiler tarafından değil, bağımsızlık ve hürriyetin değerini bilen öğretmenler tarafından yetiştirilecekti. İmparatorluktan kalan mantık dışı ne varsa hepsi kaldırılacak, cumhuriyetin temelini ilim oluşturacaktı.

Bilgisiz ve bilinçsiz bir halk topluluğunun ulus olma hakkına sahip olamayacağını vurgulayan Atatürk, ulusun bilinçlendiği oranda hak ve hukukuna sahip çıkacağını biliyordu. Bu nedenle eğitim ve kültüre çok önem vermiştir. O'nun, bir bakıma kültürü, cumhuriyetin temellerinden biri olarak görmesindeki neden budur.

Atatürk, cumhuriyetçilik ilkesiyle ilgili görüşlerini birçok kez dile getirmiştir:

"Türk Milleti, halk idaresi olan cumhuriyetle idare olunur." (Afet İnan-Medeni Bilgiler ve M. Kemal Atatürk'ün El Yazılan sh. 352)

"Türk Milleti'nin yaradılışına ve karakterine uygun idare, cumhuriyet idaresidir. Bu günkü Hükümetimiz doğrudan doğruya milletin kendi kendine, kendiliğinden yaptığı bir devlet teşkilatı ve hükümetidir ki, onun adı cumhuriyettir. Artık hükümet ve millet arasında geçmişteki ayrılık kalmamıştır. Yönetim halk, halk yönetim demektir." (Söylev ve Demeçler C.III. sh. 75, C. II sh. 230)

"Demokrasi prensibi, egemenliği kullanan araç ne olursa olsun, esas olarak milletin egemenliğine sahip olmasını ve sahip kalmasını gerektirir. Bizim bildiğimiz demokrasi siyasaldır. Onun hedefi, milletin idare edenler üzerindeki kontrolü sayesinde siyasal özgürlük sağlamaktır." (Afet İnan-M. Kemal Atatürk'ten Yazdıklarım, sh. 71,73)





Halkçılık:

Devrim tarihimizde önemli bir yeri olan 1924 ve 1961 Anayasalarında da yer alan halkçılık ilkesi, demokrasinin temelini oluşturmaktadır. Bu ilkenin ana özelliği ülke yönetiminin halkın elinde bulunmasıdır.

Egemenlik bir zümre ya da ailenin elinde bulunmaz, halkın seçimle iş başına getirdiği kişiler, ülkeyi yönetir. Halkçılık;

Ülke yönetiminin demokratikliği,
Birey ve sınıflara ayrıcalık tanınmaması, gibi öğelerden oluşmakta.

Eğitim yoluyla aydınlanmış halk, ulusal egemenliğin güçlenmesi ve demokrasimizin yaşamasında tek ve gerçek güvencedir.

Halkçılık, Atatürk'ün önemle üstünde durduğu bir ilkeydi. Bu önemi açıklamalardan anlıyoruz:

"Halkçılık demek, devletin bütün kudret ve egemenliğinin halktan geldiğini, Türk camiası içinde, fert, aile ve sınıf ayrıcalığı bulunmadığını, kanun önünde herkesin eşit olduğunu İfade etmek demektir. Bu formül demokrasinin ifadesidir." (A. Rıza Türel-İzmir Barosu Dergisi Sayı 8, sh. 413)

"Türkiye Cumhuriyeti'ni kuran Türkiye halkına Türk Milleti denir." (Afet İnan-Medeni Bilgiler ve M. Kemal Atatürk'ün El Yazıları sh. 351) "Türkiye halkı, ırkça, dince ve kültürce ortak, birbirlerine karşılıklı hürmet ve fedakârlık hisleriyle dolu, kaderleri ve menfaatleri müşterek olan sosyal bir toplumdur." (Söylev ve Demeçler C. I. sh. 221)

"Bence, bizim Milletimiz, birbirinden çok farklı çıkarları olan ve bu itibarla birbirleriyle mücadele halinde buluna gelen çeşitli sınıflara malik değildir. Mevcut sınıflar birbirinin tamamlayıcısı niteliğindedir." (Söylev ve Demeçler C.II. sh. 82)





Laiklik:

"Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması" şeklinde özetlediğimiz lâiklik ilkesi, Türk Devriminin vazgeçilmez bir unsurudur. Demokratik olmanın da gereği...

Atatürk'e göre din, insanların vicdanlarında yer alması gereken kutsal bir kavramdır. Bu düşünceden yola çıkan Gazi 31 Ocak 1923'de şu sözleri söylüyordu:

"Bizim dinimiz en makul ve en tabii dindir. Ve ancak bundan dolayıdır ki, son din olmuştur. Bir dinin tabi olması için akla, fenne, ilme ve mantığa uyması gereklidir. Bizim dinimiz bunlara tamamen uygundur."

Genç Türkiye Cumhuriyeti Devletinin sağlam temeller üzerine oturtulabilmesi için, ilk önce devletin kurum ve kuruluşlarının laikleştirilmesi gerekiyordu.


Devletin Laikleştirilmesi

Samsun’a çıkış. Amasya kararları, Erzurum, Sivas Kongreleri ile ulusun kendi kaderini kendisinin belirlemesi ilkesinin vurgulanması.
23 Nisan 1920'de T.B.M.M.'nin açılması. "Egemenlik kayıtsız şartsız ulusundur" ilkesinin kurtuluşun ve kuruluşun simgesi olması.
20 Ocak 1921 Anayasasının kabulü.
1 Kasım 1921 Saltanatın kaldırılması.
29 Ekim 1 923 Cumhuriyetin ilânı.
3 Mart 1924 Hilafetin kaldırılması.
20 Nisan 1924 Anayasasının kabulü.
10 Nisan 1928 Anayasadan Türkiye Devletinin "Dinî islâmdır" hükmünün çıkarılması.
5 Şubat 1937 Anayasada değişiklik yapılarak Türkiye Devletinin cumhuriyetçi, milliyetçi, halkçı, devletçi, lâik ve inkılâpçı olduğu hükmünün Anayasaya konması.

Hukukun Laikleştirilmesi

8 Nisan 1924 Şer'î mahkemelerinin kaldırılması.
30 Kasım 1925 Tekke ve Zaviyelerin kapatılması
17 Şubat 1926 Türk Medeni Kanununun kabulü.
22 Nisan 1926 Borçlar Kanununun hazırlanması.
24 Kasım 1929 İcra, İflas Kanunlarının kabulü.
15 Mayıs 1929 Deniz Ticaret Kanununun kabulü.
5 Aralık 1934 Kadınlara Seçme ve Seçilme hakkının verilmesi.

Eğitimin Laikleştirilmesi

3 Mart 1924 Tevhid-i Tedrisat (Öğrenimin Birleştirilmesi) Kanunu
5 Kasım 1925 Ankara Hukuk Fakültesinin açılması.
26 Aralık 1925 Uluslararası Takvim ve Saatin kabul edilmesi.
24 Mayıs 1928 Lâtin rakamlarının kabulü.
1 Kasım 1928 Lâtin alfabesinin kabulü.
10 Haziran 1933 Maarif Teşkilatı Hakkındaki Kanun’un kabulü.
1 Ağustos 1933 Üniversiteler Kanununun çıkarılması, Darülfûnun'un kaldırılması. İstanbul Üniversitesinin kurulması.


Kültürün Laikleştirilmesi


Kültürde lâikleşmenin yollan aranırken elbette örf ve âdetlere bağlı kalınacaktı. Tarihten gelen hiçbir şey yok edilmeyecekti.

İşte bu düşünceden yola çıkılarak;

30 Kasım 1925 tarihinde 677 sayılı Kanun ile Meclis tarikatları yasaklıyor, tekke, türbe ve zaviyeler kapatılıyordu.
25 Aralık 1925 tarihinde de Meclis tarafından şeyhlik, seyyitlik, üfürükçülük, dervişlik, emirlik, falcılık, büyücülük, muskacılık gibi san ve sıfatların kullanılması ve bunlara ait özel kıyafetlerin giyilmesi yasaklanıyordu.
Atatürk'ün laiklikle ilgili görüşlerini Söylev ve Demeçlerinden aktarıyoruz.

“Mensubu olmakla mütmain (tatmin) ve mesut bulunduğumuz İslâmiyet dinini yüzyıllardan beri alışılmış olduğu üzere bir politika aracı durumundan kurtarmak ve yüceltmenin kesin elzem olduğu gerçeğini gözlüyoruz. Kutsal ve tanrısal olan inanç ve vicdâni kanaatlanmızı, karışık ve dönek olan her türlü çıkar ve tutkusuna sahne olan politikacılardan ve politikanın bütün organlarından bir an evvel ve kesinlikle kurtarmak, milletin dünyevî ve uhrevî (ahretle ilgili) saadetinin emrettiği bir zorunluktur." (Söylev ve Demeçler C. I. sh. 330)

“Din lüzumlu bir müessesedir. Dinsiz biri milletin devamına imkân yoktur. Yalnız şurası var ki, din, Allah ile kul arasındaki bağlılıktır. Softa sınıfının din simsarlığına müsaade edilmemelidir. Dinden maddî menfaat temin edenler, iğrenç kimselerdir. İşte biz bu duruma karşıyız ve buna müsaade etmiyoruz." (Kılıç Ali-Alatürk'ün Hususiyetleri, sh. 116)

"Artık Türkiye, din ve şeriat oyunlarına sahne olmaktan çok yüksektir. Bu gibi oyuncular varsa kendilerine başka taraflarda sahne arasınlar." (Söylev ve Demeçler C. III. sh. 76)




Devrimcilik:

Devrimcilik ilkesi, Atatürk İlkeleri arasında; eylem ve atılım gibi kavramları içerisine alan tek ilkedir.

Atatürk, Büyük Söylevinin sonunda:

"Bu açıklamalarımla ulusal yaşamı sona ermiş varsayılan büyük bir ulusun bağımsızlığını nasıl kazandığını ve bilim ve tekniğin en son esaslarına dayalı ulusal ve çağdaş bir devleti nasıl kurduğunu anlatmaya çalıştım," diyerek çağdaş devlet kavramıyla devrimcilik ilkesinin şaşmaz işaretini veriyordu.

Çağdaş devlet kuran bir ulusun, çağ dışı niteliklerden kurtulması gerekirdi. İşte, Türk ulusunun, çağdışı niteliklerden kurtulmak, çağdaşlaşmak için giriştiği atılımların tümü devrimcilik ilkesinin kapsamı içine girer.

Devrimcilik, Atatürk İlkelerinin hemen hemen tümüyle birleşir. Bütün bu ilkelerin ya neden ya sonuç olarak devrimcilikle sıkı bir ilintisi vardır. Bu bakımdan devrimcilik, Atatürk İlkelerinin tümünü gerçekleştirmeye, korumaya ve yaşatmaya kesin kararlılıktır. Devrimleriyle yolumuzu aydınlatan Atatürk'ün bu konudaki görüşleri şöyle:

"Yaptığımız ve yapmakta olduğumuz inkılâpların gayesi Türkiye Cumhuriyeti halkını tamamen modern ve bütün anlam ve biçimi ile uygar bir toplum haline getirmektir. İnkılâbımızın asıl hedefi budur. Bu gerçeği kabul etmeyen zihniyetleri darmadağın etmek zorunludur. Şimdiye kadar milletin beynini paslandıran, uyuşturan ve bu zihniyette bulunanlar olmuştur. Herhalde zihniyetlerde mevcut hurafeler tamamıyla kovulacaktır. Onlar çıkarılmadıkça beyinlere gerçeğin ışıklarını sokmak imkânsızdır." (Söylev ve Demeçler C. II. sh. 69)

"... Mes'ut inkılâbımızın aleyhinde düşünce ve duygu taşıyanları aydınlatıp, doğru yolu göstermek, aydınlara düşen millî görevlerin en önemlisi ve birincisidir." (Söylev ve Demeçler C. II. sh. 69) "

"...Memleket davalarının ideolojisini, inkılâplarımız yönünden anlayacak, anlatacak, nesilden nesile yaşatacak kişi ve kurumları yaratmak lâzımdır." (Söylev ve Demeçler C. I. sh. 386)




Milliyetçilik:

Milliyetçilik ilkesi ulusal savaşımızın çıkış noktasını oluşturmuş ve tüm tutsak ulusların kurtuluş hareketlerine ışık tutmuştur. Fransız Devriminden sonra dünyaya yayılan özgürlük düşüncesinin tarihsel gelişimi içinde her ulusun kendi kaderini çizme inancının doğal bir sonucudur bu ilke. Türk halkının ümmet olmaktan kurtulup ulus haline gelmesi, Atatürk sayesinde olmuştur. Atatürk'ün ulusuna inancı sonsuzdu. Ulusu ulus yapan öğelerin başında ise, ortak değerler gelir. Milliyetçilik sözcüğü, bu değerleri de içine almakta. O, devrim ve ilkelerinin, ulusa rağmen değil, ulusla birlikte yaşayacağını biliyordu. Bu nedenle yeniliklerin ancak ve ancak ulus tarafından benimsenmesi ile sonsuza kadar yaşayacağı inancındaydı.

Zaten bugün, Atatürk İlkeleri arasında yer alan milliyetçilik, çağdaş anlamıyla; siyasetin ekonominin ve kültürün içinde yerini almıştır.

"Türk milliyetçiliği, bütün çağdaş milletlerle bir ahenkte yürümekle beraber, Türk toplumunun özel karakterini ve başlı başına bağımsız kimliğini korumayı esas sayar. Bu nedenle millî olmayan akımların memlekete girmesini ve yayılmasını isteriz." (Ş. Süreyya Aydemir-Tek Adam C. III. sh. 450)

"Biz doğrudan doğruya milliyetperveriz, Türk milliyetçi siyiz. Cumhuriyetimizin dayanağı Türk topluluğudur. Bu toplumun fertleri ne kadar Türk kültürü ile dolu olursa o topluma dayanan cumhuriyet de o kadar kuvvetli olur." (Afet İnan-M. Kemal Atatürk'ten Yazdıklarım sh. 88)

"Diyarbakırlı, Vanlı, Erzurumlu, Trabzonlu, İstanbullu, Trakyalı ve Makedonyalı, hep bir milletin evlatları, hep aynı cevherin damarlarıdır." (M. Kemal Kop-Atatürk Diyarbakır'da sh. 4)





Devletçilik:

Anayasamızda yer alan devletçilik ilkesi; toplumsal, ekonomik ve kültürel kalkınmada devletin üstlenmesi gereken görevleri açıklar. Genel anlamı ile, özel girişimin yetki ve gücü dışında kalan ekonomik kalkınma ve örgütlenmeyi gerçekleştirme ilkesidir.

Genel olarak devletin iki ödevi vardır;

Ülke içinde güvenliği ve adaleti sağlayarak, yurttaşların özgürlüğünü ve güvenliğini korumak.
Savunma için her an hazır bulunmak ve başka çare kalmazsa ülkeyi silâhla savunmaktır.

Bunlardan başka devletin, bayındırlık, eğitim, kültür, sağlık, tarım, ticaret ve sanayiye ilişkin ekonomik etkinliklerde de görevleri bulunmaktadır.

Atatürk, devletçiliği şöyle açıklar:

"Bizim takip ettiğimiz devletçilik, bireysel çalışmayı ve gayreti esas tutmakla beraber, mümkün olduğu kadar az zaman içinde milleti refaha ve memleketi bayındırlaştırabilmek için, milletin genel ve yüksek çıkarlarının gerektirdiği işlerde özellikle ekonomik sahada devleti fiilen ilgili kılmak mümkün esaslarımızdandır."

Devletçilikle ilgili dile getirdiği diğer ifadeler ise şöyledir:

"Bizim izlemeyi uygun gördüğümüz devletçilik prensibi bütün üretim ve dağıtım araçlarını fertlerden alarak milleti büsbütün başka esaslar içinde düzenlemek amacını güden, özel ve kişisel ekonomik teşebbüse ve faaliyete meydan bırakmayan sosyalizm prensibine dayalı kolektivizm, komünizm gibi bir sistem değildir. Özet olarak bizim güttüğümüz "devletçilik" ferdi çalışma ve faaliyeti esas tutmakla beraber, mümkün olduğu kadar az zaman içinde milleti refaha, memleketi bayındırlığa eriştirmek için, milletin genel ve yüksek menfaatlerinin gerektirdiği işlerde özellikle ekonomik alanda, devleti fiilen ilgilendirmektir."

“… Devletin siyasal ve düşünsel hususlarda olduğu gibi bazı iktisadi işlerde de düzenleyici rolü prensip olarak kabul edilmelidir. Buradaki güçlük; devlet ile ferdin karşılıklı faaliyet alanlarını ayırmaktır. Devletin faaliyet sınırını çizmek ve dayanacağı kuralları tespit etmek, diğer yandan da vatandaşın ferdi teşebbüs ve faaliyet özgürlüğünü kısıtlamak, devleti yönetmekle yetkili kılınanların düşünüp tayin etmesi gereken bir meseledir. Prensip olarak devlet, ferdin yerine geçmemelidir. Fakat, ferdin gelişmesi için genel şartları göz önünde bulundurmalıdır. Bir de ferdin kişisel faaliyeti, ekonomik gelişmenin esas kaynağı olarak kalmalıdır. Fertlerin gelişmesine engel olmamak, onların her bakımdan olduğu gibi özellikle ekonomik alandaki özgürlük ve teşebbüsleri önünde, devletin kendi faaliyeti ile bir engel vücuda getirmemesi, demokrasi prensibinin önemli esasıdır. O halde diyebiliriz ki, ferdî teşebbüs gelişmesinin bir engel karşısında kalmaya başladığı nokta, devlet faaliyetinin sınırını teşkil eder. Bu bakımdan genellikle belli zaman ve alanda sürekli bir özel nitelik gösteren ekonomik bir işi, devlet üzerine alabilir."

DÜNYA GÖZÜYLE ATATÜRK

AFGANİSTAN:
DEVLET ADAMLARI:
“O büyük insan yalnız Türkiye için değil, bütün Doğu, bütün Doğu ulusları için de en büyük
önderdi.”
Amanullah Han
Afgan Kralı
(Tan, 17 Kasım 1938)
“Türkiye’de yalnız bir Mustafa Kemal değil, Mustafa Kemaller vardır ki her alanda onun
program ve eserlerini günden güne ileri götürmek için didinmektedirler.”
Sultan Ahmet Han
Afganistan Büyükelçisi
(Cumhuriyet, 13 Kasım 1938)

ALMANYA:

“ATATÜRK isminin ardındaki hikâye, Türk halkının gönlüne asla silinemeyecek bir şekilde
kazınmıştır. O kendine özgü devlet adamının kişiliğini ve yarattığı eseri tüm dünya gibi bizler de
büyük bir takdirle izliyoruz.”
VOLKISCHER BEOBACHTER
11 Kasım 1938
“Bizler ATATÜRK’ü devlet adamı ve asker olarak değerlendirdik… Bu büyük kaybın
arkasında bıraktığı miras, kendi içinde kenetlenmiş ve gençleşmiş bir halk tarafından taşınan millî
devlettir.”
VOLKISCHER BEOBACHTER
12 Kasım 1938
“Halkın dile getirilmeyen ancak gözlerinden okunan mateminde sadece en büyük evladını
değil, kurtarıcısı ve babasını da kaybetmiş olmanın üzüntüsü fark ediliyordu.”
NATIONAL ZEITUNG
11 Kasım 1938
“Türk halkının seçilmiş temsilcileri aracılığıyla yeni Türkiye Devleti’nin yaratıcısına verdiği
ATATÜRK - Türklerin babası - ismi sadece içi boş bir kelime değil, her Türk vatandaşı için kelime
anlamını aşan, özel bir anlamı olan bir payedir. Ancak aynı zamanda bu büyük devlet adamının
diğer adı olan ‘Kemal’ de taşıyıcısı için önemli sembollerle doludur. Dilimize ‘olgun’ olarak
çevrilebilecek bu ismi o, bir tesadüf eseri değil, elde ettiği başarılardan dolayı taşımaktaydı.”
NATIONAL ZEITUNG
11 Kasım 1938
“ATATÜRK, ‘Türklerin babası’ anlamına gelmektedir. Hayata gözlerine yuman ATATÜRK,
tüm gücü ile halkının geleceği için çalışan bir babaydı.”
DER ANGRIFF
10 Kasım 1938
“Mustafa Kemal Bey, sorumluluk yüklenmekten korkmayan doğuştan bir şef idi. 25 Nisan
sabahı 19’uncu Tümeniyle kendiliğinden düşmana saldırmaya karar verdi, onu kıyıya sürdü ve
sonra üç ay boyunca kendisine yapılan çetin saldırılara inatçı ve sarsılmaz bir karşı koymada
bulundu. Onun azmine tam olarak güvenebilirdim.
Liman Von SANDERS
Alman General
“Mustafa Kemal’i yüksek komutanların çoğuna üstün kılan vasıf, ölümü küçümsemek ve
yiğitlik göstermek konusunda askerlerine en büyük örnek olmasıdır.”
“Mustafa Kemal hırpalanmış, silahı elinden alınmış olan bir milletle tarihe yeni bir devir
açmak için mücadeleye girişti ve bu mücadelesinde, ruh kudretinin dünya yüzündeki bütün
silahlara üstün olduğunu ispat etti.”
Prof.Dr. Herbert MELZİG
Alman Tarihçi




AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ

“Bugünün Türkiye’si tek bir adamın, Kemal ATATÜRK’ün uzayan gölgesidir. ATATÜRK
geçtiğimiz yirmi yıl süresince Türkiye’nin umutsuz, güçsüz ve geri kalmış Doğulu bir devlet
olmaktan, güçlü, öz güvenli ve ilerleyen bir millet durumuna geldiği, takdire şayan evriminin itici
gücü oldu.”
THE WASHINGTON POST
11 Kasım 1938
“Türkiye’nin modernleşmesi insanlık tarihinin en çarpıcı sayfalarından biridir ve bu sayfayı
yazan Kemal’di.”
CHICAGO DAILY TRIBUNE
11 Kasım 1938
“Halkından ayrılmış olması Türkler için trajik bir kayıptır ama bu aynı zamanda dünya için de
bir kayıptır. Çünkü Kemal, Türkiye’yi insani ilerleme yoluna sokmuştu, hayatını onun hep daha ileri
gitmesine adamıştı… Onun yönetiminde Türkiye, Yakın Doğu’da yeni bir istikrar unsuru oldu, saygı
uyandıracak kadar kuvvetli ve talihsiz girişimlerden kaçınacak kadar bilge.”
CHICAGO DAILY TRIBUNE
11 Kasım 1938
“Avrupa’nın savaş sonrasındaki tarihî liderlerini başarılarına göre sıraya koyan eksiksiz bir
liste oluştursaydık asker, yaratıcı, reformcu, modern Türkiye’nin kurucusu Cumhurbaşkanı Kemal
ATATÜRK bu listenin en başlarında yer alırdı. Ölümü dünya barışı için gerçek bir kayıp oldu.”
LOS ANGELES TIMES
11 Kasım 1938

“Benim üzüntüm iki türlüdür: Önce büyük bir adamın kaybından dolayı bütün dünya gibi
üzgünüm. İkinci üzüntüm ise bu büyük adamla tanışmak konusundaki içten dileğimin
gerçekleşmesine imkân kalmamış olmasıdır.”
Franklin D. ROOSVELT
ABD Başkanı
(Cumhuriyet, 21 Kasım 1938)
“ATATÜRK adı insana bu yüzyılın büyük insanlarından birinin tarihî başarılarını, Türk
ulusuna ilham veren önderliğini, modern dünyayı anlayışındaki ileri görüşlülüğü ve bir askerî önder
olarak kudret ve cesaretini hatırlatmaktadır.
Ölümünün yıl dönümünde bu büyük adamı saygı ile selamlarım.”
John F. KENNEDY
ABD Başkanı
(Cumhuriyet, 10 Kasım 1963)


ÇİN

“Mustafa Kemal, hiç abartısız, modern Türkiye’nin yaratıcısı ve savaş sonrası Avrupa’sının
gerçekten öne çıkan şahsiyetlerinden biri olarak tanımlanabilir.”
THE CHINA PRESS
11 Kasım 1938
“Yeni Türkiye’nin Cumhurbaşkanı ATATÜRK’ün (Mustafa Kemal Paşa) ölümü, sadece dünya
çapında muhteşem bir şahsiyeti ve büyük bir lideri değil, on yıllar boyunca Türk halkının bağrında
alevlenmiş ve büyümüş özgürlük ateşinin gerçek kaynağını da bizden ayırdı.”
THE CHINA PRESS

FRANSA

“Hiçbir kimse, bu muzaffer general, bu yılmaz devrimci, bu insan kahraman, bu çok popüler
adam kadar halkın kalbine yakın olmamıştır.”
LE PETIT PARISIEN
(Son Posta, 12 Kasım 1938)
“Ölüm, yenilgi nedir bilmeyen bu adamı alt etti. Fakat onun yüce eseri ölümsüzdür.”
LE TEMPS
(Cumhuriyet, 16 Kasım 1938)
“Tarih çok büyükler gördü. İskenderleri, Napolyonları, Washingtonları gördü. Fakat XX.
yüzyılda büyüklük rekorunu ATATÜRK, bu Türk oğlu Türk kırdı.”
L’ILLUSTRATION
(Cumhuriyet, 23 Kasım 1938)

İNGİLTERE

“ATATÜRK, Hasta Adam’ı gömdüklerini sanan Avrupa devletlerine Türklerin arasında,
fışkırıp devletlerini yeniden canlandırmak için bir önderin sihirli değneğini bekleyen hayat pınarları
olduğunu gösterdi.”
THE TIMES
11 Kasım 1938
“İngiliz ulusu, ATATÜRK’ün devlet adamı niteliklerini ve ortaklaşa bağlı bulunduğumuz Batı
idealleriyle iki ülkemiz arasındaki dostluğun kuvvetlenmesi yönünde yaptıklarını hayranlık ve
minnettarlıkla daima anacaktır.”
II. Elizabeth
İngiltere Kraliçesi
“Arkadaşlar, yüzyıllar nadir olarak dâhi yetiştirir. Şu talihsizliğimize bakın ki o büyük dâhi
çağımızda Türk ulusuna nasip oldu. Mustafa Kemal’in dehasına karşı elden ne gelirdi?”
Lloyd GEORGE
İngiltere Başbakan


İTALYA

“ATATÜRK’ün ölümü ile Orta Doğu’nun gelişmesinde, ilerlemesinde birinci derecede öncü
olan son derece kuvvetli bir devlet adamı kaybolmuştur.
TRIBUNA
(Ulus, 15 Kasım 1938)
“Yalnız devrimleri bile ATATÜRK isminin modern zamanların en cesur ıslahatçıları arasına
kaydedilmesi için kâfidir.”
MESSAGGERO

Saygı,sevgi ve özlem ile anıyoruz...

O, Bir Centilmendi...



Atatürk, sporda fair-play kavramını ortaya atan ilk liderdi

O, ‘‘Ben sporcunun zeki çevik ve ahlaklısını severim.’’ diye bağladığı konuşmasını bitirirken takvimler 1930'lu yılları gösteriyordu.

Tarih 16 Ocak 1924...Türkiye Cumhuriyeti büyük ekonomik sıkıntılar içinde. Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın başkanlığındaki 2.5 aylık Cumhuriyet Hükümeti 170 sayılı bir karar alıyor ve Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı'nı kamu yararına bir dernek olarak onaylıyor.

Ve hemen ardından 171 nolu karar geliyor, ‘‘ 1924 olimpiyat müsabakalarına iştirak etmekte Türkiye için menafi vardır. Müsabakalara Türk idmancılarının da iştirakinin temini için 17 bin liranın mesarif-i geri melhuze tertibinden Türkiye İdman Cemiyetleri Merkez Umumisine verilmesi...

‘‘... Spor yalnız beden kabiliyetinin bir üstünlüğü sayılmaz. İdrak ve ahlak da bu işe yardım eder. Zeka ve kavrayışı kısa olan kuvvetliler, zeka ve kavrayışı yerinde olan daha az kuvvetlilerle başa çıkamazlar. Ben sporcunun zeki, çevik ve ahlaklısını severim’’

Bu sözler 1930'lu yılarda Atatürk tarafından dile getirildikten tam 60 yıl sonra dünya sporu ‘‘Fair- play’’ kavramını daha yeni yeni geliştiriyordu. İşte genç cumhuriyetin spora bakış açısı ve spor felsefesi buydu....

Tarih 16 Ocak 1924... Cumhuriyetin ilanın üzerinden henüz 2.5 ay geçmiş... Ankara'da Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın başkanlığında toplanan Hey'et-i Vekile (bakanlar Kurulu) Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı'nı kamu yararına hizmet eden bir dernek olarak belirliyor, 170 sayılı bu kararın hemen ardından 171 sayılı şu tarihi kararı alıyordu;

‘‘ 1924 Mayısında Paris'te küşadı mükarrer (açılacak olan) olimpiyat müsabakalarına Türkiye İdman Cemiyeti de davet olunmuştur. Bu müsabakalara iştirak etmekte Türkiye için menafi (yararlar) vardır. Memleketimizde sporculuğun terakki ve teammüm etmesi, (gelişmesi ve yayılması) her halde bu gibi beynelminel müsabakalara iştirake mütevakkıftır. (katılmaya yöneliktir) Bineanaleyh Türk gençlerini beynelminel müsabakalara iştirak ettirebilecek surette talim ve izhar etmek icap eden mütehassısların (uzmanların) Avrupa'dan celbi (getirtilmesi) ve mezkur olimpiyat müsabakalarına Türk idmancılarının da iştiraki esbabının temini (sebeplerin sağlanması) için müstacelen (tezelden) 17 bin liranın mesarif-i geri melhuze (örtülü ödenek) tertibinden Türkiye İdman Cemiyetleri Merkez Umumisine (Genel Merkezine) verilmesi tekerrür etmiştir. (kararlaştırılmıştır) ’’





Yabancı Hocalar
Genç Cumhuriyet her türlü ekonomik sıkıntılara rağmen, bu 17 bin liradan başka sporcularımızın olimpiyatlara gidebilmesi için 50 bin lira daha yardımda bulunuyordu. Bununla da yetinmiyor, yurt dışından Mr. Tobin, Raol Peter ve Billy Hunter isimli atletizm, güreş ve futbol antrenörlerini de Türk sporcularını eğitmek için Türkiye'ye getiriyordu.

Cumhuriyet dönemi spor tarihimizin felsefesini ve gelişimini inceleyebilmek için tarih içinde kısa bir yolculuğa çıkmamız gerekecek. Türk sporu bu döneme gelene kadar 4 önemli evre geçirdi.
1- Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı dönemi (1923- 1936)

2- Türk Spor Kurumu dönemi (1936- 1938)

3- Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü dönemi (1938- 1989)

4- Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü - Özerk federasyon dönemi (1989-....)




İdman Cemiyetleri

Cumhuriyetin ilan edildiği 1923 yılında ülkemizde 14 kulüp ve sadece 827 sporcu bulunuyordu. Sakarya Meydan Muharebesi'nin kazanılmasından hemen sonra 27 Kasım 1921 tarihinde İstanbul'da bir araya gelen bu 14 kulüp temsilcisi ittifakı oluşturmuş ve 8 Haziran 1922 günü hükümetten onay almıştı.
Bu ittifaka bağlı olarak kurulan Türkiye Futbol Hey'et-i Müttehidesi (federasyonu) hemen milli takımımızı oluşturarak ve ilk milli maçımızı 26 Ekim 1926 günü Romanya karşı oynattı.

1936 yılına kadar Türk sporunu yöneten bu örgüt döneminde kulüp sayımız 173'e sporcu sayımız ise 10 bin 75'e yükseldi.

1936 yılında Ankara'da toplanan İdman Cemiyetleri Genel Kurulu, teşkilatın adını Türk Spor Kurumu'na çevirmiş, merkezini Ankara'ya taşımış ve kurumun doğrudan Cumhuriyet Halk Fırkası'na bağlanması için parti başkanlığına ‘‘istirhamda’’ bulunmayı kararlaştırmıştı.



Türk Spor Kurumu

Böylece 15 Nisan 1936 gününden itibaren Türk sporu siyasi bir partiye bağlandı. Kurumun illerdeki temsilcileri aynı zamanda parti il başkanlarıydı. Tüm sporcuların Cumhuriyet Halk Partisi'ne üye olmaları istendi. 29 Ekim 1936 günü bütün yurtta sporcular ellerinde Türk ve parti bayrakları ile geçit resmi yaptılar ve törenlerle partiye üye oldular.

Bu modelin Hitler'in Nazi Almanyası'ndaki ‘‘JUGEND’’ (gençlik) modeli ile benzerliği Atatürk'ün gözünden kaçmamıştı. Ve hemen Atatürk'ün emirleriyle sporun yönetimini devlete vermek üzere çalışmalara başlandı.

Ancak bu dönemde devletin spora aktardığı kaynak hiç de azımsanacak gibi değildi.



Beden Terbiyesi
29 Haziran 1938 günü TBMM'de kabul edilen 3530 sayılı Beden Terbiyesi Kanunu ile spor artık devletin malı olmuştu. O dönemin koşullarında son derece çağdaş bir yaklaşımla hazırlanan kanun ile sporun sorumluluğu valilerden, köy muhtarlarına kadar yayılmıştı.

500'den fazla işçi çalıştıran işyerlerine spor tesisi kurma zorunluluğu getirilmiş, gençlere kulüplere girmek ve boş zamanlarda beden terbiyesi faaliyetinde bulunmak mecburi kılınmıştı. Ayrıca, cezaevleri, okullar, kışlalar ve çeşitli bakanlıkların hangi esaslar ve birimler tarafından spor eğitimi faaliyetini yürütecekleri bu kanunla belirlenmişti.

Bu kanunun kabul edildiği dönemde ülkemizde 442 spor kulübü, 27 bin 631 sporcumuz bulunuyordu.

Bu dönem 2 Mart 1989 yılına kadar devam etti.



GSGM Özerklik

Gençlik Spor Genel Müdürlüğü’nün (GSGM) temelleri Turgat Özal iktidarı ile birlikte atıldı. Öncelikle Futbol Federasyonu Özerk hale getirildi, devletin ve siyasi otoritenin baskısından tam anlamıyla kurtarıldı. Ayrıca Türkiye Büyük Millet Meclisi'nden henüz geçmeyen, federasyonlara büyük bir mali rahatlık getirecek olan Sponsorluk Yasası'da hazırlandı.

75 yıl sonunda yurt çapındaki spor kulüplerimizin sayısı 6 bin 48'e, bu kulüplere bağlı sporcu sayısı ise 29 bin 258'i bayan, 521 bin 876'sı erkek olmak üzere 551 bin 134'e çıktı. Ayrıca yine çeşitli dallarda lisansiye olmuş 32 bin hakem ile 12 bin antrenörümüz faaliyetlerini sürdürmektedir.



Atatürk diyor ki...
‘‘ Türk sosyal bünyesinde spor hareketlerini düzenlemekle görevli olanlar, Türk çocuklarının spor hayatının yüceltmeyi düşünürken sadece gösteriş için, herhangi bir yarışmada kazanmak azmiyle spor çizmezler. Esas olan, bütün yaşlardaki Türkler için beden eğitimi sağlamaktır...’’

‘‘ Her çeşit spor faaliyetlerini Türk gençliğinin milli terbiyesinin ana unsurlarından saymak lazımdır. Bu işte hükümetin şimdiye kadar olduğundan daha çok ciddi ve dikkatli davranması, Türk gençliğinin spor bakımından da milli heyecan içinde itina ile yetiştirilmesi önemli tutulmalıdır’’

‘‘ Cumhuriyet, fikren, ilmen ve bedenen kuvvetli ve yüksek seciyeli muhafızlar ister...’’

‘‘ Dünyada spor hayatı ile spor dünyası çok mühimdir. Bu kadar mühim olan spor hayatı bizim için daha mühimdir. Çünkü ırk meselesidir, ırkın ıslahı ve keşayişi meselesidir. Hatta biraz da medeniyet meselesidir...’



"Aylığımdan Kesiniz Efendim"
Kurtdereli Mehmet pehlivan yokluk içinde yaşıyordu. Bir Ankara ziyaretinde başarılarının sırrı hakkında söylediği sözler Atatürk'e nakledildiğinde Büyük Kurtarıcı çok duygulanmış ve hemen özel kalem müdürünü çağırarak ünlü pehlivana şu satırları yazmıştı;

‘‘ Seni, cihanda büyük ün almış bir Türk pehlivan olarak tanıdım. Parlak muvaffakiyetinin sırrını şu sözlerinle izah ettiğini öğrendim. ‘‘Ben her güreşte arkamda Türk milletinin bulunduğunu ve Türk şerefini düşünürdüm.’’ Bu dediğini en az yaptıkların kadar beğendim. Onun için senin bu değerli sözünü Türk sporcularına bir meslek düsturu olarak kaydediyorum. Bununla senden ve sözlerimden ne kadar memnun olduğumu anlarsın.’’

Büyük Atatürk daha sonra mektubuna bir armağan ekliyordu. Armağan İş Bankası'na yazılmış bir mektuptu ve içinde şunlar yazılıydı;
‘‘Kurtdereli Mehmet Pehlivan'a 1000 lira veriniz. Bu para, Birinci Kanun aylığımdan faiziyle kesilecektir efendim


Gazi Mustafa Kemal’’


75. yıla özel yazı (29 Ekim 1998), Hürriyet

ULU ÖNDER ATATÜRK'ÜN HAKKINDA BİLİNMEYEN


1. "ATA" LAFINI SEVMEZDİ
"Atatürk" hitabını ilk kez dönemin Türk Dil Kurumu Başkanı bir konuşmasında kullanmış, Mustafa Kemal de çok beğenerek soyadı olarak almıştı. Kendisine " Ata " diye hitap edilmesinden hiç hoşlanmazdı.

2. EN SEVDİĞİ YEMEK
Manastır Askeri Lisesi yıllarından kalan bir alışkanlıkla hayati boyunca en sevdiği yemek kuru fasulye ve pilav olarak kaldı. Tatlıya düşkün değildi ama cani istediğinde çok sevdiği gül reçelini tercih ederdi.

3. EN BÜYÜK HAYALI DÜNYA TURUNA ÇIKMAKTI
Ömrü yetseydi bir dünya turuna çıkıp Türk dili ve tarihi üzerindeki çalışmalarını genişletmek en büyük hayaliydi.

4. BAŞUCU KİTABI "ÇALIKUŞU" YDU
Binlerce kitabi vardı. Ama bunların arasında bir tanesini hayati boyunca hatta cephede bile başucundan ayırmadı. Reşat Nuri Güntekin'in ünlü Çalıkuşu" romanını hep yanında taşır, her gün rasgele bir yerinden açar, birkaç sayfa okurdu.

5. KABUL SALONUNDA Kİ AT YAVRUSU
Atlardan sonra en sevdiği hayvan köpekti. "Fox" adini verdiği köpeği, Gazi`nin yatağının ayak ucunda uyurdu. Hayvanlara düşkünlüğü o dereceydi ki bir gün misafirlerinin de görebilmesi için yeni doğmuş bir tayla annesinin Çankaya Köşkü kabul salonuna getirilmesini bile emretmişti.

6. TAM BİR SALON ADAMI
En sevdiği dans valsti. Müzik zevki çeşitlilik gösteriyordu. Klasik Bati müziği dışında Anadolu ezgilerini de severek dinlerdi.

7. GÖMLEKLERİNİN TÜMÜ BEYAZDI
Gömleklerinin hepsi beyazdı. Bu gömlekler ilk yıllarda İsviçre`de özel olarak dikilirken sonra yerli malı kullanma kampanyasına öncülük edebilmek için Beyoğlu`nda bir terziye diktirilmeye başlanmıştı.

8. DOLABINDA LACİVERT'E YER YOKTU
Takım elbiselerinin tasarımlarını hep kendisi çizerdi. Lacivert takım giymeyi sevmezdi.

9. ÖLÇÜLERİ
Boyu 1.74 idi. Hayatinin son dönemlerine kadar 76 olan kilosu hastalığının ilerlemeye başlamasıyla 46'ya kadar düşmüştü. 43 numara siyah rugan ayakkabı giyerdi.

10. RUMELİ ŞİVESİ
Özenli ve temiz bir Türkçe konuşurdu. Ancak bazı kelimeleri Rumeli şivesiyle telaffuz ederdi.

11. HAZİN BİR HİKAYE
Hayatında bir dönem çok önemli yer tutan Mustafa Kemal`in evlenmesinden sonra hayatına trajik bir şekilde son veren Fikriye Hanim`in mezarının nerede olduğu bilinmiyor.

12. CUMHURBAŞKANLIĞINDAN SIKILIYORDU.
Hayatinin çoğunu geçirdiği savaş cephelerinden sonra Cumhurbaşkanı olarak geçirdiği yıllar ona bir tecrit yaşantısı gibi geliyor, çok sevdiği halkından ve sade bir vatandaş yaşamından uzaklaştığını düşünüyordu.

13. PAPA`NIN TEMSİLCİSİNE ELBİSE
Kıyafet Kanunu çerçevesinde tüm din adamlarının dini kıyafetleriyle sokağa çıkmaları yasaklanınca, Monsenyör Roncalli`ye kendi terzisi Kemal Milaslı eliyle bir koleksiyon hazırlattı.

14. KENDİSİ TIRAŞ OLMAZDI
Sabah kahvaltılarıyla arası hiç hoş değildi. Yataktan kalkar kalkmaz odasındaki divanin üzerine bağdaş kurarak oturur, günün ilk kahvesini sigarasını içerdi. Bir özelliği de kendi kendine tıraş olmamasıydı.

15. DÜZEN TAKINTISI VARDI
Evlerde bile eğri duran eşyaları düzeltmeden rahat edemezdi.

16. HOŞGÖRÜLÜ LİDER
Köylünün birinin gazete kağıdına sardığı tütünü içmeye çalışırken eli yanmış, "Alın bunu kendi içsin" diyerek Atatürk`e küfretmişti. Mahkemeye çıkarılacaktı. Atatürk olayı dinledikten sonra "Onu mahkemeye vereceğinize doğru dürüst sigara içmesini temin edin" dedi.

17. SİGARA PAZARLIĞI
Hastalığının başlangıcında kendisini muayene eden Dr.Fissinger günde kaç paket sigara içtiğini sormuş, Atatürk "sekiz" demişti. Doktor bunu günde bir pakete indirmesi gerektiğini söyleyince gülümseyerek cevap vermişti :" Ben zaten bir paket içiyorum. Bundan sonra bunu sizin izninizle yapacağım".

18. "BU NASIL HALKÇILIK?"
Bir sabah milletvekilleri ile trene binmişti. Kondüktörün milletvekillerinden bilet parası almamasına şaşırmış nedenini sormuştu. Trenin milletvekillerine bedava olduğunu örgenince epey sinirlenmiş, "Ne de güzel halkçılık ama" demişti.

19. "LAİKLİK ADAM OLMAKTIR!"
İlk mecliste bir oturum sırasında üyelerden biri laikliğin ne manaya geldiğini anlamadığını söyleyince Gazi çok sinirlenmiş ve elini kürsüye vurarak bir din bilgini olan üyeye cevap vermişti : "Adam olmak demektir hocam, adam olmak! "

20. KURBANLARI BAĞIŞLARDI
Gittiği yurt gezilerinde kendisi için kurban edilen hayvanlara bakamaz böyle durumlarda sırtını döner yada kesilmelerini engellerdi.

21. YABANCI DİLE MERAKI
Askeri lisede öğrenmeye başladığı Fransızca'yı sonraki yıllarda geliştirdi. Zengin bir kelime bilgisi vardı. Konuşurken araya Fransızca sözcükler de eklerdi.

22. FASULYESİNE POKER
Kumardan hoşlanmaz ama arkadaşlarıyla fasulyesine poker oynardı. Oyun sonunda kazandıklarını iade ederdi.

23. KAN GÖRMEYE DAYANAMAZDI
Cephelerde düşmanla göğüs göğüs'e savaşmış biri olarak en ilginç özelliği savaş meydanları dışında kan görünce fenalaşmasıydı.

24. KULAKLARI DUYAN TEK KİŞİ
Fransız tarihçisi Herriot Ankara`ya geldiğinde Gazi`nin kulaklarının duyuyor olmasına şaşırmış anılarında bunu espirili bir dille anlatmıştı :"T.C`de bir tane kulakları duyan kişi var onu da Cumhurbaşkanı yapmışlar".

25. BİLARDO VE YÜZME
Sportmen kişiliği vardı. Her gün at biner , yüzmeye gider ve bilardo oynardı.

26. EN BAŞARILI DERS.
Eğitim hayatı boyunca en basarili dersi matematikti. Pozitif bilimlere ilgisi hayati boyunca sürdü.

27. YAĞCILARA GEÇİT YOK
Yağcılara çok kızardı. Bir akşam sofrasında kendisine gereksiz şekilde iltifat eden Abdülhak Hamit`e müdahale etti.

28. SON YILBAŞI GECESİ
1937`yi 1938`e bağlayan son yılbaşı gecesini Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras ile baş başa geçirmişti. O gece dolabındaki bazı elbiseleri bakana hediye etmişti.

29. KÖŞKTEKİ GÜVERCİNLİK
Kuşları çok severdi. Çankaya Köşkü`nde özel bir bakicinin ilgilendiği güvercinliği vardı.

Alıntı...